Bir ülkede gizli olarak düşman için çalışan örgüt...

Beşinci kol,
İng. fifth column.
Bir ülkede gizli olarak, düşman için çalışan örgüt.
Bir ülkede düşman için çalışan, casusluk yapan güçler.

Beşinci kol, bir kitleyi ya da devleti propaganda, casusluk, sabotaj, terör yoluyla manevi etkiye maruz bırakmak suretiyle müdahaleye uygun hale getirmek için yürütülen faaliyettir. Fiili savaş esnasında savaşı daha kolay kazanmak için yapılan her türlü manevi yıkıcı çalışmadır. Mukavemeti yüksek olan bir toplumda 5. kol çalışmaları işe yaramaz. 5. kol çalışmaları için en önemli araçlardan biri medyadır. Bu sebeple düşman ülke ya da topluma medya aracılığı ile ahlakı bozan ve kültür seviyesini düşüren yapımlar sunulur. Bunlar bir film, dizi ya da TV programı olabilir. İzlenme sayısını arttırmak için halk içinde itibar görmüş sanatçılar bu işe alet edilir.

Beşinci kol faaliyetlerinin tarihçesi oldukça eskiye dayansa da ilk olarak bu ifade 1936 - 1939 İspanya İç Savaşı esnasında General Franco tarafından dile getirildi. Franco'nun yönettiği ordular Madrid'e dört koldan sarmıştı. Bu sırada generale bağlı istihbarat birimleri şehirde ayaklanma çıkarttı. Böylece Madrid'in düşmesine yardımcı oldu.

Beşinci kol faaliyetlerini en iyi uygulayan Nazi Almanya' sıdır. Norveç işgal edilmedem önce teknisyen ve turist adıyla bolca Alman soktukları ve içerideki hükümet karşıtlarını organize edip kısa sürede ülkede nüfuz sahibi olmuşlardır.  

Norveç' in işgalinden bir gün önce, Norveç' te bütün devlet mensupları ve diplomatlara Polonya' nın işgaline ait dehşet verici bir film göstermişler. Film Alman askeri gücünü göstererek Alman ordusuna karşı konulduğunda devletlerin başına gelecek ürkütücü olaylar açıkça gösteriliyordu. Ertesi gün devlet başkanı uyandırılarak Alman işgalinin başladığı haberi veriliyor. Başkan kararsız, şaşkın ve bir önceki gün izlediği filmin etkisiyle savaşın anlamsız olduğuna karar veriyor. Bu sebepten ötürü Almanların isteklerini kabul eden başkan, beşinci kolun yardımıyla ülkesini Almanların eline teslim ediyor.

MOSSAD, GESTAPO, CIA, MSS, MOIS, RAW gibi her ülkenin istihbarat örgütleri, beşini kol faaliyetlerini ülke içinde ve dışında pek çok kez ajanları vasıtasıyla kullanmışlardır.