Türkiye’de astronomi ve jeofizik çalışmalarına öncülük eden ve Kandilli Rasathanesi’ni kuran bilim adamımız...

Fatin Gökmen,

Mehmet Fatin Gökmen, 

Fatin Hoca.

(D. 1877, Akseki - Ö. 7 Aralık 1955, İstanbul), 

Müderris.

Gökbilimci.

Türk astronom.

Türk astronomu ve meteoroloğu. 

Kandilli Rasathanesi’ni kuran bilim adamımız.

Kandilli Gözlemevi'nin kurucusu ve ilk müdürüdür. 

İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin kurucularındandır. 

TBMM 7. ve 8. dönemlerde Konya milletvekili olarak mecliste yer almıştır.

Antalya’nın Akseki ilçesinin Gödene Bala köyünden olmakla birlikte, 1877 yılında babasının Rumeli kadılığı esnasında Rumeli’de doğdu. İlk tahsilini Gödene’de amcası Esad Efendi’den, Akseki ve Alanya’da yaptıktan sonra İstanbul’a geldi. Sultan Selim Muvakkithanesi’nde çalıştı. Bu arada zamanın müneccimbaşısı olan son müneccimbaşı Karlova’lı Hüseyin Hilmi Efendi’den eski astronomi ve takvim hazırlama usullerini öğrendi. 1904 yılında Darülfünun Fen Medresesi’ni birincilikle bitirdi. İttihad ve Terakki Cemiyeti’ne girdi. Bu yüzden bir süre Taşkışla’da hapis yattı. 

Fatin Hoca bundan sonra Darülmuallimin-i Aliyye, Darüşşafaka, Halkalı Ziraat Mektebi ve Mercan İdadisi gibi mekteplerde matematik hocalığı yaptı. 1909 yılında Darülfünun Fen Medresesi astronomi ve hisab-ı ihtimali müderrisliğine getirildi. 1933 yılına kadar Fen Fakültesi dekanlığı yapmıştır. 1867 yılında kurulan ve ilk müdürlüğünü Aristide Coumbary’nin yaptığı Rasadhane-i Amire, daha ziyade bir meteoroloji istasyonuydu. Gerekli alet ve tesislerden mahrumdu.

Fatin Gökmen, rasathaneyi daha çok astronomi ve yer fiziği müessesesi olarak düşünmüştür. Rasathane’nin yapımında Belçika Uccle Rasathanesi örnek alındı. Bu müddet içinde meteorolojik çalışmalardan başka memleket saat ayarı, mevcut basit aletlerle tayin edilerek bazı müesseselere bildirilmeğe başlandı. 

Fatih Gökmen, 1910-1943 yılları arasında, 33 yıllık müdürlüğü esnasında Rasathane’nin gelişmelerine çalıştı. Fatin Gökmen, 1926 yılı başına kadar Türkiye’de resmi olarak kullanılmış olan hicri kameri takvimin aybaşları tespitinin ilmi bir esasa dayanması gerektiğini savunmuş. Aybaşlarının, yeni ayı görmek suretiyle değil de söz konusu metodun tatbikiyle ve astronomik hesaplar sonucu tayin edilmesi için Hükümet nezdinde devamlı teşebbüslerde bulunmuştur.

Eserleri;

Türk Takvimi - 1936

19 Haziran 1936 - Küsufi Küllisi - 1936

Eski Hitay Takvimi - 1936

Eski Türklerde Heyet ve Takvim - 1937

Rubu Tahtası, Nazariyatı ve Tersimi - 1948

Çalışmaları hakkında İstanbul Üniversitesi’nde bir süre ders verse de 1933’teki üniversite reformu çalışmaları kapsamında bundan vazgeçmek durumunda kalmıştır. Zira kendisi öğretim üyesi değil, medrese kökenli bir bilim insanı idi. Bu durum, onu bilimsel çalışmalara yoğunlaşmaya sevk etmiştir. 1943’te emekli olmuş, 1943-1950 yılları arasında Konya Milletvekilliği yapmıştır. 

1955 yılında İstanbul’da vefat etti.

1973 yılında TÜBİTAK Hizmet ödüllüğü layık görülmüştür.