Şarbon
Anthrax, Antraks,
Alm.
Milzband, Anthra,
Fr.
Charbon,
İng.
Plenic fever, Anthrax
Arapça,
الجمرة الخبيثة
Şarbun,
Karayanık, Kara
çıban.
Yanıkara, Gece yanığı,
Paçavracı hastalığı,
Talagu,
Çoban çıbanı.
Halk
dilinde dalak, dalak büyümesi, iç ağrısı, karabohça, kara kabarcık-karbonkül-habis çıban, çabuk öldüren ağu da denilir. Şirpençe (Aslan pençesi), vücutta ve daha ziyade sırtta
çıkan çok tehlikeli bir çıban şarbondur. Çeşitli hayvanlarda, özellikle koyun ve sığırlarda görülen,
deri veya mukoza yoluyla insana bulaşan, bulaştığı yerde kara bir çıban yapan
tehlikeli hastalık.
Ot ile beslenen hayvanlarda
özellikle sığır, koyun ve beygirlerde ortaya çıkan ve insanlara da geçebilen
bir hastalık.
Tüm hayvan türlerinde görülen,
insanlara da bulaşabilen, Bacillus
anthracis veya bu bakterinin sporları tarafından
oluşturulan, septisemi ve ani ölümlerle, vücut deliklerinden koyu katran görünümünde
kan sızması, kanın pıhtılaşma yetersizliği ve dalağın aşırı derecede
büyümesiyle belirgin bulaşıcı ve insanlara da bulaşabilen ölümcül bir hastalıktır. Hayvanla meşgul köylülerde, veterinerlerde, dericilerde, patologlarda meslek hastalığı şeklinde görülür. Ölen hayvanların insanlar tarafından veya merada bırakılarak yırtıcı kuşlar ve hayvanlar tarafından parçalanması ve kuşlar, yağmur ve sel sularıyla uzaklara, diğer meralara ve topraklara nakledilmesi buralara bulaşmasına sebep olur. Kan emici sinekler de hastalığı yayabilirler. Basil, insanlarda deriden girerse, ortası siyah, çevresi cerahatli
karakabarcık adı verilen çıbanı (karbunkel) meydana getirir. Ölümden 2-3 saat sonra deri
siyah bir renk alır.
Derinin bazı
bölgelerinde boyun, göğüs, göz kapaklarında, ağız içi ve dilde
meydana gelir. Mikrobun girdiği yerde hafif ve ağrısız bir kızarıklık görülür. Mikrop,
ağızda çoğalırsa kısa sürede boğaza ilerler ve öldürür. Şarbon, özellikle sığır,
koyun, keçi, deve gibi ot yiyen hayvanlardan insanlara bulaşan bir hastalıktır.
Antraks olarak da bilinen şarbon hastalığı ülkemizde çoban çıbanı ve
karakabarcık gibi isimlerle anılmaktadır.Şarbon hastalığı mikrobun vücuda girmesinden itibaren yaklaşık 2-7 gün sonra ortaya çıkar. Kan koyu renktedir ve pıhtılaşmaz, hava ile temasta zamanla rengi kızarır ve pıhtılaşma kabiliyeti kazanır.
Şarbon sporlarının deriden girdiği yerde, ilk önce böcek ısırığına benzer biçimde kabarık, kaşıntılı bir şişlik oluşur. Bu şişlik 1-2 gün içinde içi su dolu kabarcığa dönüşür ve daha sonra da ağrısız, 1-3 santimetre genişliğinde, ortasında karakteristik siyah renkte ölü dokunun yer aldığı bir yara meydana gelir. Bundan ötürü deri şarbonu kara kabarcık olarak da adlandırılır. Çoban çıbanı ismiyle de anılan deri şarbonunda ayrıca, yaranın bulunduğu bölgedeki lenf bezlerinde şişmeler görülebilir. Deri şarbonunda ayrıca yaranın bulunduğu lenf bezlerinde şişmeler görülebilir. Tedavi edilmeyen deri şarbonu ölümle sonuçlanabilir.
Bağırsak şarbonu:
Şarbonlu hayvan etini yiyen insanlarda görülür. Bulantı kusma, iştahsızlık, ateş gibi belirtilerle başlar bunu karın ağrısı, kanlı kusma ve kanlı ishal izler. Kan zehirlenmesiyle ölüm meydana gelebilir.
Akciğer şarbonu:
Sporlu toz ve kılların solunması ile olur. Soğuk algınlığına benzeyen belirtilerle başlar. Yüksek ateş ve titremeler görülür. Birkaç gün sonra ağır solunum güçlüğü ve şok gelişir. Hastalık genel olarak ölümle sonuçlanır
Şarbon’dan korunmak için neler yapılmalıdır;
- Korunma için öncelikle hayvan hastalığı ortadan kaldırılmalıdır
- Şarbonlu olduğundan şüphelenilen veya şarbondan ölen hayvanlar asla kesilmemeli ve yüzülmemelidir.
- Şarbondan ölen hayvanlar mümkünse yakılarak imha edilmeli veya iki metre derinliğinde çukurlar açılarak üzerine sönmemiş kireç dökülüp gömülmelidir.
- Hasta hayvanların bulundukları yerler ve taşındıkları nakil vasıtaları temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
- Hasta hayvanların temas ettiği yem maddeleri, altlıklar ve gübre gibi bulaşık materyaller yakılarak imha edilmelidir.
- Hastalık şüphesiyle yetkili birimler tarafından konulan müşahade ve karantina süresi sona ermeden hayvanlar kesilmemeli ve etleri tüketilmemelidir.
- Şarbon’dan ölen insan ve hayvanlara otopsi-nekropsi yapılmaz, sonuçları felaket olur.
