Bir kişinin sosyal, kültürel, dini yapısını ayırmaya sağlayan olumsuz anlamda kullanılan negatif parola.
İletişim durumlarında bir (sosyal, lehçe) grubun üyelerini diğerinden, daha geniş anlamda herhangi bir işaret, şifre, tanıma şifresi, imadan ayırmak için kullanılan dilsel bir araçtır .
Parola'yı özel olarak ayrılmış bir yere girmek için kalabalıklardan belirli kişiler ayırt etmeye yarayan kelime olarak tanımlarsak bunun tersi ise kalabalıklardan belirli bir kişinin sosyal, kültürel, dini yapısını ayırmaya sağlayan olumsuz anlamda kullanılan negatif parola’nın ismi şibolettir.
Tarihte bu anlamda ilk kullanımına Eski Ahit’te Hakimler kitabında rastlıyoruz. İki İsrail kabilesinden Efraimoğlulları ve Gilatlılar arasında geçen bir anlaşmazlıkta Gilatlılar Efraim oğullarına saldırır. Bazı Efraimoğlulları kaçar veya başka kabileler arasında saklanır. Şeria nehri üzerindeki tüm geçitleri tutan Gilatlılar geçenlere “Efrayimoğullarından mısın?” diye sorarlar. Hayır diyenlerden İbranice yulaf anlamına gelen şibolet kelimesini söylemesini isterler. Çünkü Efrayimoğlarının konuştukları İbranice ağzı (ş) harfini söyleyemediğinden sibolet olarak teleffuz ederlermiş. Gilatlılar kontrol noktalarında şibolet diyemeyenleri öldürürler.
Eski ahitte kalmış sıradan bir hikaye olarak görülen bu durum aslında tarihte pek çok kez yaşanmış katliamları simgeleyen önemli bir olgudur.
Yakın tarihteki Şibolet Olayları;
1937 yılında aynı adayı paylaşan Dominik ve Haitililerin yaşadığı Maydonoz katliamı.
Dominik Cumhuriyetine kaçak giren Haitilileri tespit etmek için maydonoz anlamına gelen “Pereji” kelimesini söyleyemeyenlerin kafaları palalarla kesilmiş. 14.000 ila 40.000 kişinin bu olaylarda öldürüldüğü tahmin ediliyor.
Eylül 1982 yılında, İsraillilerle ittifak halinde olan bazı Maruni Falanjist gruplarının Lübnan' da Filistinlileri katletmesi sırasında, cellatlar kurbanlarının kimliğini onlara bir domates göstererek tespit ettiler: Filistinliler "Banadura" yerine "Bandura" denilerek tanındı. Bu küçük 'a' çoğu için ölüm fermanını oldu.
1990 yılında Sumagyıt Pogromu diyebileceğimiz Bakü’de yaşanan olaylarda Azeriler Ermenileri ayırt etmek için kontrol noktalarında geçenlerden fındıq demeleri isterler. Ermeniler bu kelimeyi pundug olarak teleffuz ettiklerinden ayırt edilirler.
Bugünlerde hala Ukrayna’da Ruslarla yapılan savaşta Ukraynalıların bir tür ekmek anlamına gelen Palyanitsa kelimesi şibolet olarak kullanılıyor. Aynı ortak kökene sahip olmaları ve birbirlerini görece anlayabilmelerine rağmen Ruslar tarafından Ukraynalıların fark edeceği bir aksanla söylendiği ve asla Ukraynacadaki gibi telaffuz edemedikleri fark edilmiş.
Eylül 1982 yılında, İsraillilerle ittifak halinde olan bazı Maruni Falanjist gruplarının Lübnan' da Filistinlileri katletmesi sırasında, cellatlar kurbanlarının kimliğini onlara bir domates göstererek tespit ettiler: Filistinliler "Banadura" yerine "Bandura" denilerek tanındı. Bu küçük 'a' çoğu için ölüm fermanını oldu.
1990 yılında Sumagyıt Pogromu diyebileceğimiz Bakü’de yaşanan olaylarda Azeriler Ermenileri ayırt etmek için kontrol noktalarında geçenlerden fındıq demeleri isterler. Ermeniler bu kelimeyi pundug olarak teleffuz ettiklerinden ayırt edilirler.
Bugünlerde hala Ukrayna’da Ruslarla yapılan savaşta Ukraynalıların bir tür ekmek anlamına gelen Palyanitsa kelimesi şibolet olarak kullanılıyor. Aynı ortak kökene sahip olmaları ve birbirlerini görece anlayabilmelerine rağmen Ruslar tarafından Ukraynalıların fark edeceği bir aksanla söylendiği ve asla Ukraynacadaki gibi telaffuz edemedikleri fark edilmiş.
