Senyoraj,Para basma yetkisi.
Senyoraj Geliri.
Elde edilmesi ve uygulaması en kolay gelirdir.
Paranın üzerinde yazılı olan değeriyle gerçek değeri arasındaki farka senyoraj geliri denir. Senyoraj kelimesi Senyör kelimesinden gelmektedir.
Senyör,
Fr. seigneur,
İng. Seigneur
Derebeyi.
Orta Çağda Avrupa'da toprağı olan derebeyi
Fransa'da bir soyluluk unvanı.
Egemen hükümdarlara verilen san.
Orta çağda senyör ya da lordların kendi adlarına para basma hakları vardı. Paranın üzerinde yazılı değerle gerçek değeri arasındaki fark bu senyörlere veya lordlara kalıyordu. O nedenle bu gelire senyoraj (senyörlük) geliri adı veriliyordu. Zaman içinde para basma yetkisi önce hükümdarlara (kral, imparator, padişah, sultan) sonra da devlet tüzel kişiliğine geçti ve senyoraj geliri de onların hakkı oldu.
Senyoraj, genel anlamda paranın üretim maliyeti ile üzerinde yazılı değer arasındaki farktır. Bu farkın devletin kasasına gelir olarak girmesiyle devlet, vergi gelirlerinin dışında ciddi bir gelir daha elde eder. Merkez Bankası 100 TL’lik banknotu 1 TL’ye mal etmiş ise bu paradan elde edilecek senyoraj geliri 99 TL olmaktadır. Eski dönemlerde, altın para sisteminde altının itibari değeri ile maddi değeri arasında bir fark bulunmadığı için, para otoritesi olan devletin senyoraj geliri elde etme imkanı yoktu. Paranın maden değeri düşürülerek elde edilebilecek senyoraj geliri ise, paraya olan güveni azaltacağı için, hem içeride, hem de dışarıda ticareti olumsuz etkilemekteydi. Bu tür para sistemlerinin zamanla yerini kağıt yani itibari paraya bırakması devletlerin senyoraj geliri elde etmesine olanak sağlamıştır.
Senyoraj geliri devletlerin hükümranlık hakkını ifade eder. Yani devlet olmak için para basması gerekiyor. Devletler hizmet ve üretim karşılığında senyoraj geliri elde etme hakkına sahiptir. Devlet elde ettikleri bu karı vatandaşına yol, su, elektrik vb. hizmet olarak kamu harcamalarında kullanır.
Tarihsel gelişim sürecinde devletler para basma yetkilerini bağımsız merkez bankalarına devrederler. Ancak senyoraj geliri kağıt paraları basan merkez bankaları tarafından elde edilse de bankalara kullandırdığı borca uyguladığı faizden elde edilen tüm gelirler de dahil olmak üzere senyoraj gelirini Hazine’ye devreder. Bu husus, Anayasa ile belirlenmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bağlı Darphane, 1984 yılında Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine göre kurulmuştur. Görevi, Cumhuriyet ziynet altınları, madeni para, hatıra para, resmi mühürler, madalyon, madalya, nişanlar, vize ve harç pulları ile değerli kağıtların basımı ve dağıtımını sağlar.
Fr. seigneur,
İng. Seigneur
Derebeyi.
Orta Çağda Avrupa'da toprağı olan derebeyi
Fransa'da bir soyluluk unvanı.
Egemen hükümdarlara verilen san.
Orta çağda senyör ya da lordların kendi adlarına para basma hakları vardı. Paranın üzerinde yazılı değerle gerçek değeri arasındaki fark bu senyörlere veya lordlara kalıyordu. O nedenle bu gelire senyoraj (senyörlük) geliri adı veriliyordu. Zaman içinde para basma yetkisi önce hükümdarlara (kral, imparator, padişah, sultan) sonra da devlet tüzel kişiliğine geçti ve senyoraj geliri de onların hakkı oldu.
Senyoraj, genel anlamda paranın üretim maliyeti ile üzerinde yazılı değer arasındaki farktır. Bu farkın devletin kasasına gelir olarak girmesiyle devlet, vergi gelirlerinin dışında ciddi bir gelir daha elde eder. Merkez Bankası 100 TL’lik banknotu 1 TL’ye mal etmiş ise bu paradan elde edilecek senyoraj geliri 99 TL olmaktadır. Eski dönemlerde, altın para sisteminde altının itibari değeri ile maddi değeri arasında bir fark bulunmadığı için, para otoritesi olan devletin senyoraj geliri elde etme imkanı yoktu. Paranın maden değeri düşürülerek elde edilebilecek senyoraj geliri ise, paraya olan güveni azaltacağı için, hem içeride, hem de dışarıda ticareti olumsuz etkilemekteydi. Bu tür para sistemlerinin zamanla yerini kağıt yani itibari paraya bırakması devletlerin senyoraj geliri elde etmesine olanak sağlamıştır.
Senyoraj geliri devletlerin hükümranlık hakkını ifade eder. Yani devlet olmak için para basması gerekiyor. Devletler hizmet ve üretim karşılığında senyoraj geliri elde etme hakkına sahiptir. Devlet elde ettikleri bu karı vatandaşına yol, su, elektrik vb. hizmet olarak kamu harcamalarında kullanır.
Tarihsel gelişim sürecinde devletler para basma yetkilerini bağımsız merkez bankalarına devrederler. Ancak senyoraj geliri kağıt paraları basan merkez bankaları tarafından elde edilse de bankalara kullandırdığı borca uyguladığı faizden elde edilen tüm gelirler de dahil olmak üzere senyoraj gelirini Hazine’ye devreder. Bu husus, Anayasa ile belirlenmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bağlı Darphane, 1984 yılında Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine göre kurulmuştur. Görevi, Cumhuriyet ziynet altınları, madeni para, hatıra para, resmi mühürler, madalyon, madalya, nişanlar, vize ve harç pulları ile değerli kağıtların basımı ve dağıtımını sağlar.
