Atabey,
Atabek,
Şehzade eğitmeni,
Selçuklularda şehzadeleri eğitmekle görevli kişilere verilen san.
Eski Türk devletlerinde özellikle Selçuklularda şehzadelerin eğitimi ya da bağımsız bir eyaletin yönetimi ile görevli vezirlere Atabek denir.
Eski Türk devletlerinde özellikle Selçuklularda şehzadelerin eğitimi ya da bağımsız bir eyaletin yönetimi ile görevli vezirlere Atabek denir.
Müslüman Türk devletlerinde, özellikle Selçuklular' da yüksek düzeyde görev ve unvan.
Atabeylik kurumu bir hükümdarın oğullarını yetiştirilmek üzere güvendiği bir askeri şefe emanet etmesine dayanır.
İlk kez Selçuklular' da görüldü. Selçuklu sultanları bir eyaletin yönetimini verdikleri küçük yaştaki şehzadelerin yanına, onların eğiticisi olarak bir atabey atıyorlardı. Atabey unvanını ilk taşıyan kişi, genç yaşta tahta çıkan Melikşah' ın bazı unvanlarla birlikte atabey unvanını da verdiği ünlü vezir Nizamülmülk'tür. Melikşah' ın ölümünden sonra atabeylik kurumu giderek yaygınlaştı ve önemi arttı. Bu göreve özellikle köle kökenli Türk komutanlar atandı .
Atabeyler, şehzade adına eyaleti yönetir, onun tüm iktidarını yönlendirme yetkisine sahip olurlardı. Şehzade ergen olunca güçlerini büyük ölçüde yitirerek, gerektiğinde öğüt vermesi beklenen biri durumuna gelirlerdi.
Atabeyler kendi ihtirasları doğrultusunda kukla şehzadeler adına taht kavgalarına giriştiler.
Selçuklu yönetimi iyice zayıfladıktan sonra da vasisi bulundukları şehzade adına kullandıkları iktidarı, kendi adlarına kullanmaya başladılar. Böylece islam tarihinde atabeyler adı verilen hanedanlar ortaya çıktı.
Şam atabeyleri (Böriler), Musul atabeyleri (Zengiler), Azerbaycan atabeyleri (ildenizliler), Fars atabeyleri (Salgurlular) bu yolla oluştu.
Kaynak: Büyük Larousse Ansiklopedisi.
