Vakvak Ağacı,
Ortaçağ Anadolu Türk mimarisinde kıvrım dal ve yapraklara eklenen insan veya
hayvan başları ya da figürlerinden oluşan bir grup bezeme. Bazı araştırmacı kimseler Şamanizm, eski Türk dini, on iki hayvanlı takvim, burç hayvanları veya Türk
mitolojisinde yer alan hayvanlarla ilişkilendirilerek açıklanır. Ortaçağ Anadolu
Türk sanatında 13. yüzyılın ortalarından itibaren yaygınlaşan bu bezemeler,
Şamanizm, burç veya takvim hayvanlarıyla ilişkili olmayıp Vakvak adı verilen ağacın üslup olarak mimari bezemeye aktarılan örnekleridir.
Hint
Okyanusu’ndaki adalardan biri olduğuna inanılan Vakvak Adası’nda yetişen ve
bulunduğu adaya adını da veren Vakvak Ağacı, dallarının uçları veya meyveleri
insan ya da hayvan şeklinde olan ve vak vak şeklinde ses çıkaran efsanevi bir
ağaçtır.
Vakvak Ağacı’ ndan gelişen ve mimari bezeme dışında kitap, seramik,
maden, cam, ahşap, kumaş ve halı gibi diğer sanat dallarında da yaygın olarak
kullanılan bu bezeme türünün bir üslup olduğu 16. yüzyıla ait bir kaynak
tarafından da doğrulanır. Bu nedenle kıvrım dal ve yapraklara eklenen insan veya
hayvan başları ya da figürlerden oluşan bu bezemeleri, Şamanizm, burç veya
takvim hayvanlarıyla ilişkilendirilmek yerine bir bezeme üslubu olarak
değerlendirilmek gerekir. İslam Mitolojisi’ ne göre cehennemde bulunan, meyveleri insan kafası olan
efsanevi bir ağaçtan adını alan “Vakvak Ağacı” aynı zamanda tarihsel bir olaya
ismini vermiştir.1656 yılında Sultanahmet' te bulunan çınar ağacına o
kadar çok adam asılmış ki bu ağaca şecere-i vakvak, insanların bu ağaca
asılmasıyla oluşan olaya da vaka-i vakvakiye denmiştir.
