Nakibüleşraf,
Nakibül-Eşraf.
Arapça, Nakibüleşraf, (ﻧﻘﻴﺐ ﺍﻻﺷﺮﺍﻒ)
Hz. Peygamber soyundan olan ve o soydan gelen kimselerin işlerine bakmak, her türlü kayıtlarını tutmak, kendilerinin uygun işlerde çalışmasını sağlamak, haklarını korumak, fey ve ganimetten alacakları hisseleri takip etmek gibi işlerle resmen görevlendirilmiş olan kimse.
Seyyid ve şeriflere ait işleri görmek için vazifeli memur tayin edilmişti. Nakibüleşraf adı verilen seyyid ve şeriflerden seçilen bu memur, aralarına sahtekarların karışmasını önlemek için seyyidlerin neseplerini kaydeder, doğum ve vefaatlarını deftere geçirirdi. Adi işlere girmelerine mani olur ve haklarını korurdu. Ganimetlerden hisselerini alıp aralarında dağıtırdı. Bu sülaleden olan kadınların dengi olmayanlarla evlenmelerini men ederdi. Nakibüleşraf bütün bu vazifeleriyle, seyyid ve şeriflerin umumi bir vasisi durumundadır.
İslam devletlerinde seyyidlerin ve şeriflerin doğum ve vefat kayıtlarını tutan ve işleriyle ilgilenen müessesenin idarecisi. Hazret-i Fâtıma ile Hazret-i Ali’nin evlâdından Hazret-i Hüseyin’in soyundan gelenlere seyyid; Hazret-i Hasan’ın soyundan gelenlere şerif denir.
Evlad-ı Resul olan bu kıymetli insanlara Abbasiler, Memlukler gibi İslam devletlerinde hürmet gösterilirdi. Osmanlı Devletinde de gösterilen hürmetin yanında, onlara ait işleri görmek için vazifeli memur tayin edilmiştir. Nakibüleşraf adı verilen ve sadattan (seyid ve şeriflerden) seçilen bu memur, Peygamber efendimizin torunlarının işlerine bakar, neseplerini kayd ve zapteder, doğumlarını ve vefatlarını deftere geçirir, onları adia işlere ve şanlarına uygun olmayan sanatlara girmekten men ederdi. Fena hallere düşmelerine mâni olur, haklarını korurdu. Fey ve ganimetten onların hisselerini alıp aralarında dağıtırdı. Bu sülaleden olan kadınların küfvü, dengi olmayanlarla evlenmelerini men eylerdi. Nakibüleşraf bütün bu vazifeleriyle, Peygamber efendimizin torunlarının umûmî bir vasisi durumundadır.
Osmanlı Devletinde Nakibüleşrâf olarak ilk tâyin edilen zat, Emir Sultan’ın talebelerinden olan Seyyid Ali Natta bin Muhammed’dir. Nakibüleşraaflık müessesesi ilmiye sınıfından olurdu.
