Miletos (Milet)
Anthemios,
Tralles (Aydın)
Ayasofya,
Latince: Sancta Sophia ya da Sancta Sapientia,
Bizans İmparatoru I. Jüstinyen tarafından M.S. 532 - 537 yılları arasında İstanbul'un tarihi yarımadasındaki eski şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı bir patrik katedralidir.
1453 yılında İstanbul'un Türkler tarafından fethedilmesiyle Fatih Sultan Mehmet tarafından camiye dönüştürüldü.
Ayasofya Cami, 1934 tarihinde müzeye dönüştürülmüş. Günümüzde ise müze olarak hizmet vermekte iken 2020 yılında tekrar camiye çevrildi.
Ayasofya, mimari bakımdan, bazilika planı ile merkezi planı birleştiren, kubbeli bazilika tipinde bir yapı olup kubbe geçişi ve taşıyıcı sistem özellikleriyle mimarlık tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak ele alınır. Binanın adındaki sofya sözcüğü herhangi bir kimsenin adı olmayıp, Yunanca’da bilgelik anlamındaki sophos sözcüğünden gelir. Dolayısıyla ayasofya adı kutsal bilgelik ya da ilahi bilgelik demektir. Ortodoksluk dininde Tanrı'nın üç niteliğinden biri sayılır.
VI. yüzyılın ünlü mimarlarından Miletos'lu (Milet) İsidoros ve Tralles' li (Aydın) Anthemios' un yönettiği Ayasofya’nın inşaatinde yaklaşık 10.000 işçinin çalıştığı ve Jüstinyen'in bu iş için büyük bir servet harcadığı belirtilir. Bu çok eski binanın bir özelliği yapımında kullanılan bazı sütun, kapı ve taşların binadan daha eski yapı ve tapınaklardan getirilmiş olmasıdır. Bizans döneminde Konstantinopolis Patriği'nin patrik kilisesi ve Doğu Ortodoks Kilisesi’nin merkezi olmuş bulunan Ayasofya, doğal olarak vaktiyle büyük bir kutsal emanetler koleksiyonunu içermektedir.
